સંયોગીકરણ અને વિઘટન પ્રક્રિયા શું છે? | વ્યાખ્યા, પ્રકારો અને ઉદાહરણો સાથે સરળ સમજણ (Gujarati)
સંયોગીકરણ અને વિઘટન પ્રક્રિયાઓ
પ્રશ્ન 1: સંયોગીકરણ પ્રક્રિયા શું કહેવાય છે? ઉદાહરણ સાથે સમજાવો.
સંયોગીકરણ પ્રક્રિયા: જ્યારે બે કે તેથી વધુ પદાર્થો (પ્રક્રિયકો) રાસાયણિક રીતે સંયોજાઈને માત્ર એક જ નવી નીપજ આપે છે, ત્યારે એવી રાસાયણિક પ્રક્રિયા સંયોગીકરણ પ્રક્રિયા તરીકે ઓળખાય છે.
આ પ્રક્રિયા સામાન્ય રીતે ઉષ્મા ઉત્પન્ન કરતી હોય છે અને તેમાં વિવિધ તત્વો કે સંયોજનો મિલીને એક નવી સંયોજન બનાવે છે.
CaO (s) + H2O (l) → Ca(OH)2 (aq) + ઉષ્માકળીચૂનો + પાણી → ફોડેલો ચૂનો (કેલ્શિયમ હાઈડ્રોક્સાઈડ)
2Mg (s) + O2 (g) → 2MgO (s)મેગ્નેશિયમ + ઓક્સિજન → મેગ્નેશિયમ ઓક્સાઇડ
C (s) + O2 (g) → CO2 (g)કોલસો + ઓક્સિજન → કાર્બન ડાયોક્સાઇડ
2H2 (g) + O2 (g) → 2H2O (l)હાઈડ્રોજન + ઓક્સિજન → પાણી
પ્રશ્ન 2: વિઘટન પ્રક્રિયા કેટલાંક પ્રકારોની હોય છે? કોઈપણ બે પ્રકારો ઉદાહરણ સાથે સમજાવો.
વિઘટન પ્રક્રિયા: જ્યારે કોઈ એક પદાર્થ રાસાયણિક પ્રક્રિયામાં બે કે તેથી વધુ પદાર્થોમાં તૂટી જાય છે, ત્યારે તેને વિઘટન પ્રક્રિયા કહે છે.
વિઘટનના મુખ્ય ત્રણ પ્રકારો:
- ઉષ્મીય વિઘટન
- વિધુતીય વિઘટન
- પ્રકાશીય વિઘટન
1) ઉષ્મીય વિઘટન: જ્યારે પદાર્થને ઉષ્મા આપીને વિઘટન કરવામાં આવે ત્યારે તે ઉષ્મીય વિઘટન કહેવાય છે.
CaCO3 (s) → CaO (s) + CO2 (g)કૅલ્શિયમ કાર્બોનેટ → કળી ચૂનો + કાર્બન ડાયોક્સાઇડ
2) વિધુતીય વિઘટન: જ્યારે વિઘટન પ્રક્રિયામાં વિધુતપ્રવાહનો ઉપયોગ થાય છે ત્યારે તેને વિધુતીય વિઘટન કહે છે.
2H2O (l) → 2H2 (g) + O2 (g)વિધુતપ્રવાહથી પાણી → હાઈડ્રોજન + ઓક્સિજન
પ્રશ્ન 3: ઉષ્મીય વિઘટન શું છે? ઉદાહરણ સાથે સમજાવો.
ઉષ્મીય વિઘટન: રાસાયણિક પદાર્થોને ઉષ્મા આપવાથી તેઓ નાના ઘટકોમાં તૂટી જાય છે, એ પ્રક્રિયા ઉષ્મીય વિઘટન તરીકે ઓળખાય છે. આમાં પદાર્થ ગરમ કરતાં નવો પદાર્થ અને વાયુઓ ઉત્પન્ન થાય છે.
2FeSO4 (s) → Fe2O3 (s) + SO2 (g) + SO3 (g)ફેરસ સલ્ફેટ → ફેરિક ઓક્સાઈડ + સલ્ફર ડાયોક્સાઈડ + સલ્ફર ટ્રાયોક્સાઇડ
CaCO3 (s) → CaO (s) + CO2 (g)કૅલ્શિયમ કાર્બોનેટ → કળીચૂનો + કાર્બન ડાયોક્સાઇડ
2Pb(NO3)2 (s) → 2PbO (s) + 4NO2 (g) + O2 (g)લેડ નાઈટ્રેટ → લેડ ઓક્સાઇડ + નાઈટ્રોજન ડાયોક્સાઇડ + ઓક્સિજન
પ્રશ્ન 4: વિધુત વિઘટન અને પ્રકાશીય વિઘટન શું છે? ઉદાહરણ આપો.
વિધુત વિઘટન: જ્યારે વિધુતપ્રવાહની મદદથી પદાર્થ તૂટી જાય છે ત્યારે તે વિધુત વિઘટન કહેવાય છે.
2H2O (l) → 2H2 (g) + O2 (g)વિધુતપ્રવાહથી પાણી → હાઈડ્રોજન + ઓક્સિજન
પ્રકાશીય વિઘટન: જ્યારે પ્રકાશ (સૂર્યપ્રકાશ)ના કારણે પદાર્થ તૂટી જાય છે, ત્યારે તે પ્રકાશીય વિઘટન કહેવાય છે.
2AgCl (s) → 2Ag (s) + Cl2 (g)સિલ્વર ક્લોરાઈડ (સૂર્યપ્રકાશમાં) → સિલ્વર + ક્લોરિન
0 Response to "સંયોગીકરણ અને વિઘટન પ્રક્રિયા શું છે? | વ્યાખ્યા, પ્રકારો અને ઉદાહરણો સાથે સરળ સમજણ (Gujarati)"
ટિપ્પણી પોસ્ટ કરો