માનવ આંખના ભાગો, કાર્ય અને દ્રષ્ટિ ખામીઓ સાથે MCQ પ્રશ્નો | Human Eye Parts, Functions and Vision Defects with MCQs in Gujarati

માનવ આંખના મુખ્ય ભાગો અને તેમનું કાર્ય

1. નેટ્રમણિ (Lens)

આખની અંદર આવેલો પારદર્શક અને લવચીક પદાર્થ, જેને આપણે નેટ્રમણિ કહીએ છીએ.

• લેન્સ પ્રકાશને નેત્રપટલ પર કેન્દ્રિત કરે છે.
• તેની વક્રતા સિલિયરી સ્નાયુઓ વડે બદલી શકાય છે.
• આંખની સામાવેશન ક્ષમતા માટે જવાબદાર છે.

2. નેટ્રપટલ (Retina)

આંખની અંદરનો અંદરથી પાતળો પડ જે પ્રકાશ સંવેદનશીલ કોષોથી બનેલો છે.

• તે પ્રકાશના સંકેતોને ગ્રહણ કરે છે.
• રોડ્સ અને કોન્સ નામના કોષો સાથે રચાયેલો હોય છે.
• આ સંકેતો ઓપ્ટિક નર્વ મારફતે મગજ સુધી પહોંચે છે.

3. કીકી (Pupil)

આ આંખના મધ્યમાં આવેલી નાની ફાટ છે જેને આપણે કીકી કહીએ છીએ.

• કીકી પ્રકાશને આંખની અંદર જવા દે છે.
• તેનો કદ પ્રકાશની તીવ્રતા અનુસાર બદલાય છે.
• અંધારામાં પહોળી અને તેજમાં સંકોચાય છે.

4. કનિનિકા / આઈરિસ (Iris)

આંખના રંગદાર ભાગને કનિનિકા અથવા આઈરિસ કહે છે, જે કીકીને ઘેરી રાખે છે.

• તે કીકીના કદને નિયંત્રિત કરે છે.
• આંખને વિશિષ્ટ રંગ આપે છે.
• પ્રકાશના પ્રવેશને નિયંત્રિત કરે છે.

5. કોર્નિયા (Cornea) / પારદર્શક પટલ

આંખનો આગળનો પારદર્શક પડ જે પ્રકાશને અંદર દોરે છે.

• પ્રકાશને તોડી લે છે અને નેટ્રમણિ તરફ દોરી જાય છે.
• પહેલી દ્રષ્ટિ બિંદુ તરીકે કાર્ય કરે છે.

6. ઓપ્ટિક નર્વ (Optic Nerve) / દ્રષ્ટિચેતા

આ નર્વ નેત્રપટલથી સંકેતો મગજ સુધી પહોંચાડે છે.

• દ્રષ્ટિ સંકેતોને દિમાગ સુધી લઈ જાય છે.
• મગજ આ સંકેતોના આધારે ચિત્ર બનાવી શકે છે.

7. સિલિયરી સ્નાયુઓ (Ciliary Muscles)

આ નેટ્રમણિ સાથે જોડાયેલા સ્નાયુઓ છે.

• લેન્સની વક્રતા બદલે છે.
• નજીક-દૂર જોવામાં મદદરૂપ.

8. કાચબિંદુ દ્રવ (Vitreous Humor)

આંખની અંદરનો જેલી જેવો પદાર્થ છે.

• આંખને આકાર આપે છે.
• નેત્રપટલને સ્થિર રાખે છે.

દ્રષ્ટિની ખામીઓ

લઘુદ્રષ્ટિ (Myopia)

આ ખામી ધરાવતી વ્યક્તિ નજીકની વસ્તુઓને સ્પષ્ટ જોઈ શકે છે, પરંતુ દૂરની વસ્તુઓ અસ્પષ્ટ દેખાય છે. આ સ્થિતિમાં આંખનો ડોળો વધુ લંબાયેલો હોય છે અથવા લેન્સની વક્રતા વધુ હોય છે. પરિણામે પ્રકાશના કિરણો નેત્રપટલની આગળ કેન્દ્રિત થાય છે. આ ખામીનું નિવારણ યોગ્ય પાવર ધરાવતા અંતર્ગોળ લેન્સ વડે થાય છે.

ગુરુદ્રષ્ટિ (Hypermetropia)

આ ખામી ધરાવતી વ્યક્તિ દૂરની વસ્તુઓ સ્પષ્ટ જોઈ શકે છે, પરંતુ નજીકની વસ્તુઓ અસ્પષ્ટ દેખાય છે. આ ખામીમાં આંખનો ડોળો નાનો હોય છે અથવા લેન્સ પાતળો હોય છે. પરિણામે પ્રકાશના કિરણો નેત્રપટલની પાછળ કેન્દ્રિત થાય છે. આ ખામીનું નિવારણ બહિર્ગોળ લેન્સ વડે થાય છે.

પ્રેસબાયોપિયા (Presbyopia)

આ દ્રષ્ટિ ખામી સામાન્ય રીતે ઉંમર વધતા થાય છે. તેમાં સિલિયરી સ્નાયુઓ નબળા પડી જાય છે અને લેન્સ લવચીકતા ગુમાવે છે. પરિણામે વ્યક્તિને નજીક અને દૂર બંને જોવામાં તકલીફ થાય છે. આ ખામી માટે બાયફોકલ લેન્સનો ઉપયોગ થાય છે.

માનવ આંખ વિષયક MCQ પ્રશ્નો

પ્રશ્ન 1: આંખનો કયો ભાગ પ્રકાશને અંદર પ્રવેશવા દે છે?

કનીનિકા

નેત્રમણિ

કીકી

ઓપ્ટિક નર્વ

સાચો જવાબ: કીકી

પ્રશ્ન 2: આંખમાં લેન્સની વક્રતા કયા ભાગ દ્વારા નિયંત્રિત થાય છે?

નેત્રપટલ

પારદર્શક પટલ

સિલિયરી સ્નાયુઓ

કનીનિકા

સાચો જવાબ: સિલિયરી સ્નાયુઓ

પ્રશ્ન 3: લઘુદ્રષ્ટિ (Myopia) ના નિવારણ માટે કયો લેન્સ ઉપયોગી છે?

બહિર્ગોળ લેન્સ

અંતર્ગોળ લેન્સ

બાયફોકલ લેન્સ

અંધકાર લેન્સ

સાચો જવાબ: અંતર્ગોળ લેન્સ

પ્રશ્ન 4: અંધારામાં કીકી શું કરે છે?

સંકોચાય છે

વિસ્ફોટ થાય છે

પહોળી થાય છે

રંગ બદલે છે

સાચો જવાબ: પહોળી થાય છે

પ્રશ્ન 5: નેત્રમણિનો મુખ્ય કાર્ય શું છે?

પ્રતિબિંબને રંગ આપવું

પ્રકાશ શોષવું

પ્રકાશ તોડીને નેત્રપટલ પર પ્રતિબિંબ રચવું

નીંદ્રામાં રાખવું

સાચો જવાબ: પ્રકાશ તોડીને નેત્રપટલ પર પ્રતિબિંબ રચવું

પ્રશ્ન 6: કઈ દ્રષ્ટિ ખામીમાં પ્રતિબિંબ નેત્રપટલની પાછળ બને છે?

લઘુદ્રષ્ટિ

ગુરુદ્રષ્ટિ

પ્રેસબાયોપિયા

મોતિયો

સાચો જવાબ: ગુરુદ્રષ્ટિ

પ્રશ્ન 7: presbyopia નું નિવારણ શું છે?

અંતર્ગોળ લેન્સ

બાયફોકલ લેન્સ

લેસર સારવાર

ઝીણું લેન્સ

સાચો જવાબ: બાયફોકલ લેન્સ

પ્રશ્ન 8: કોનું કાર્ય છે આંખની અંદર પ્રકાશનું નિયંત્રણ કરવું?

પારદર્શક પટલ

કેન્દ્રીય નર્વ

કનીનિકા

કીકી

સાચો જવાબ: કીકી

પ્રશ્ન 9: દ્રષ્ટિનું લઘુતમ અંતર શું દર્શાવે છે?

દૂરની દ્રષ્ટિની તીવ્રતા

અંતર જ્યાંથી આંખ સ્પષ્ટ જોઈ શકે

આંખની લંબાઈ

લેન્સની જાડાઈ

સાચો જવાબ: અંતર જ્યાંથી આંખ સ્પષ્ટ જોઈ શકે

પ્રશ્ન 10: આંખનું કયું અંગ પ્રકાશને પ્રથમ તોડે છે?

કનીનિકા

પારદર્શક પટલ

કીકી

નેત્રપટલ

સાચો જવાબ: પારદર્શક પટલ